Słysząc o eugenice czy też higienie rasy przed oczami mamy obrazy nazistowskich obozów koncentracyjnych pełnych wyniszczonych ludzi skazanych na zagładę. Okrucieństwo Niemców w tej materii jest bezapelacyjne, jednak mało kto z nas sięga głębiej w tematykę idei stworzenia rasy idealnej odpowiadającej jakimś z góry założonym cechom. Okazuje się bowiem, że nie tylko nazistowskie Niemcy dążyły do oczyszczenia swojej rasy z elementów niepożądanych, do stworzenia nowego człowieka, że również w innych państwach takie pomysły się pojawiały. Maciej Zaremba Bielawski w książce Higieniści. Z dziejów eugeniki zgłębia temat higieny rasy w Szwecji, która w imię dobra ogółu jeszcze do nienadawana dopuszczała się podłości w stosunku do jednostek.
Higieniści. Z dziejów eugeniki to ciekawy wgląd w postrzeganie dobra ogółu społeczeństwa na przykładzie higieny rasy w Szwecji. Temat o tyle ciekawy, że jeszcze do lat '70 XX wieku szwedzkie państwo ustawowo dzieliło swoich obywateli na jednostki "mało wartościowe" oraz "pożyteczne". Wydawałoby się, że po kompletnej kompromitacji idei inżynierii rasowej w trakcie II wojny światowej, po okrucieństwach obozów koncentracyjnych, próbach eksterminacji całych narodów czy poszczególnych grup, jak osoby niepełnosprawne, temat zostanie zupełnie porzucony. Tak się nie stało będąc przyczynkiem dramatu osób uznanych za obciążenie dla społeczeństwa, które w imię higieny rasy pozbawiane były praw, przymusowo sterylizowane, piętnowane. Maciej Zaremba Bielawski pisząc o higienie rasy w Szwecji przybliża czytelnikowi państwowe ustawodawstwo odnosząc je do podobnych prób systemowego eliminowania osobników niepożytecznych w innych krajach na całym świecie m.in. w Stanach Zjednoczonych, Francji czy Japonii. Pojawia się również wątek Polski. Uwypukla różnice w podejściu do higieny rasy czy też eugeniki wynikające z kultury danego narodu czy też wyzwanej w nim religii. Od razu wyłaniają się różnice między krajami katolickimi a protestanckimi. Nie bez znaczenia okazało się również czy dane społeczeństwo jest jednorodne etnicznie, dużo trudniej o higienę rasy w państwach skupiających w swoim obrębie różne grupy etniczne.
Pamiętam z jakim zainteresowaniem przeczytałem książkę Edwina Blacka Wojna przeciw słabym. Eugenika i amerykańska kampania na rzecz stworzenia rasy panów, a od tego czasu minęło już bez mała siedem lat. Przyszedł czas na odświeżenie tematu i muszę przyznać, że lektura publikacji Macieja Zaremby Bielawskiego pochłonęła mnie bez reszty. Temat jest szalenie interesujący, a autor przedstawia wiadomości w wyjątkowo zajmujący sposób. To nie tylko książka o higienie rasy w Szwecji, ale także historia rozwoju myśli eugenicznej, która napawa dreszczem. Tak wiele ludzkich dramatów w imię dobra społeczeństwa, a często jedynie oszczędności ekonomicznej, nie mogło zostać przemilczane. Zamach na jednostkę w imię czystości rasy to nie tylko grzech prawicowych rządów, także szeroko pojęta lewica zapisała na tym polu niechlubną kartę. Higiena rasy czy też eugenika nie w każdym kraju oznaczała to samo, przez lata ujawniała bardzo różne oblicza - mniej lub bardziej radykalne - co mocno akcentuje Zaremba Bielawski. Przyznam szczerze, że na tle ostatnich wypowiedzi naszych rodzimych polityków z jednej strony stawiających na piedestale wartości rodzinne, tak cenne dla społeczeństwa, bezwiednie pozbawiających człowieczeństwa innych ludzi nazywając ich ideologią - budzi to we mnie niemałe obawy na przyszłość. Wszystko zaczyna się od wykluczenia, od przekonania, że pewne cechy, zachowania czy wyznawane wartości są sprzeczne z dobrem ogółu. Najgorsze jest jednak, że ciche przyzwolenie większości na niegodziwość, paradoksalny egoizm jednostek zasłaniających się dobrem społeczności i wygodny brak empatii dla nieznajomego nadal są bardzo zakorzenione, a historia lubi się powtarzać. Tak łatwo było wykluczać przez lata osoby niepasujące do przyjętego przez polityków i "naukowców" wzorca, że aż ciężko uwierzyć - niewiarygodne! A to wszystko, przypomnę, działo się m.in. w oświeconej krainie dobrobytu jaką jawi się nam Szwecja.
INFO
Autor: Maciej Zaremba-Bielawski
Tytuł: "Higieniści. Z dziejów eugeniki"
Wyd.: Czarne, Wołowiec 2014
Il.str.: 427
Cena: 39,90 zł
Faktycznie temat bardzo interesujący, warty uwagi i wciąż jeszcze aktualny. Dlatego dopisuję sobie tą książkę do swojej listy czytelniczej i mam nadzieję, że uda mi się ją przeczytać.
OdpowiedzUsuń